Mensen die veel psychische klachten ervaren, kunnen ernstig ontregeld raken. Wanneer het in de thuissituatie echt niet meer gaat en er sprake is van een crisissituatie, kan worden besloten om iemand vrijwillig of gedwongen te laten opnemen. Als de keus voor een opname zelf wordt gemaakt, dan noemen we dat een vrijwillige opname. Wanneer het nodig is dat deze beslissing wordt genomen tegen de eigen wil in, dan spreken we van een gedwongen opname. Wanneer mensen opgenomen worden in een GGZ-instelling of op een PAAZ (psychiatrische afdeling algemeen ziekenhuis), gebeurt dat meestal vrijwillig. Vrijwillige opname gebeurt met toestemming van de persoon zelf; met de betrokkenen en in overleg met hulpverleners of huisarts. Een dergelijke opname zorgt ervoor dat mensen worden opgevangen wanneer ze in crisis zijn. Een vrijwillige opname kan ook plaatsvinden als de naaste omgeving aangeeft niet genoeg draagkracht te hebben tijdens een crisis. Om de thuissituatie tijdelijk te ontlasten, wordt iemand dan opgenomen.
Een gedwongen opname gebeurt alleen in het uiterste geval en is alleen toegestaan als iemand aan de volgende criteria voldoet:
Bij een crisisopname wordt iemand opgenomen vanwege ernstige psychiatrische klachten. Dat gebeurt bijvoorbeeld als iemand ernstige psychotische klachten heeft, als iemand zelfmoord wilt plegen of net een zelfmoordpoging heeft gedaan. Een crisisopname kan een aantal uren tot een paar weken duren. Crisisopname kan zowel gedwongen als vrijwillig zijn.
Als acuut ingrijpen noodzakelijk is, omdat er anders een gevaarlijke situatie voor de persoon in crisis of voor zijn of haar omgeving, omwonenden of jezelf dreigt, kan de corporatiemedewerker de huisarts van de cliënt bellen ('s avonds en in het weekend de huisartsenpost). De huisarts kan de crisisdienst inschakelen. Iedere regio in Nederland heeft zo'n dienst, die zeven dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar is. De crisisdienst is meestal ondergebracht bij een GGZ-instelling, waarmee zorg wordt geboden in een regio aan iedereen die in een psychische crisis raakt. De crisisdienst heeft sociaal psychiatrische verpleegkundigen en crisispsychiaters in dienst die op elk moment van de dag (telefonisch) beschikbaar zijn om ondersteuning te bieden. Hulpverleners bij de crisisdienst beoordelen met welke zorg iemand op dát moment het beste geholpen is. Ze zullen altijd kiezen voor de minst ingrijpende hulp die noodzakelijk is voor de situatie. In crisissituaties staat acute hulpverlening voorop, om ervoor te zorgen dat de geestelijke gezondheidsproblemen geen gevaar opleveren. Zo nodig komt de crisisdienst langs, als dringende ondersteuning nodig is. De crisisdienst beoordeelt welke acute psychiatrische hulp moet worden geboden en verwijst eventueel door naar andere hulpverleningsinstanties.
Bij een gedwongen opname ontstaat een complexe situatie waarbij veel actoren zijn betrokken, zoals de huisarts, politie, justitie en de Inspectie Gezondheidszorg. Om hier meer zicht op te kunnen krijgen, zijn in dit hulpmiddel verwijzingen opgenomen naar informatie over de rol en verantwoordelijkheden van deze actoren bij gedwongen opname.
Nadere informatie over de rol en verantwoordelijkheid van de huisarts bij gedwongen opname vind je op dwangindezorg.nl. Je kunt via deze link de volgende informatie vinden:
Nadere informatie over de rol en verantwoordelijkheid van de politie bij gedwongen opname vind je op dwangindezorg.nl. Je kunt daar de volgende informatie vinden:
Op de site Dwang in de zorg van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport staat ook meer informatie over de rol en verantwoordelijkheid van andere betrokkenen (Officier van Justitie, advocaat, rechter, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) bij gedwongen opname.
